(1) กายิกาทิอาปตฺติวณฺณนา

[474] ฉ อาปตฺติโย กายิกาติ เอตฺถ ฉ อาปตฺติโย นาม กาติ อาห ‘‘อนฺตรเปยฺยาเล’’ติอาทิฯ อนฺตรเปยฺยาเล วุตฺตาติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘กายทฺวาเร สมุฏฺฐิตตฺตา’’ติ อิมินา กาเย สมุฏฺฐนฺตีติ กายิกาติ วจนตฺถํ ทสฺเสติฯ ตสฺมิํเยว อนฺตรเปยฺยาเล วุตฺตาติ สมฺพนฺโธฯ ‘‘วชฺชปฏิจฺฉาทิกายา’’ติอาทินา ฉาเทนฺตสฺส ติสฺโสติ เอตฺถ ติณฺณํ สรูปํ ทสฺเสติฯ ‘‘ภิกฺขุนิยา’’ติอาทินา ปญฺจ สํสคฺคปจฺจยาติ เอตฺถ ปญฺจนฺนํ สรูปํ ทสฺเสติฯ

‘‘เอกรตฺต’’อิติอาทินา อรุณุคฺเค ติสฺโสติ เอตฺถ ติณฺณํ สรูปํ ทสฺเสติฯ ทฺเว ยาวตติยกาติ สํวณฺเณตพฺเพน ‘‘เอกาทส ยาวตติยกา นามา’’ติ สํวณฺณนาย วิรุทฺธภาวํ ปฏิกฺขิปนฺโต อาห ‘‘ปญฺญตฺติวเสน ปนา’’ติอาทิฯ ‘‘อิมสฺมิํ สาสเน’’ติ อิมินา เอตฺถสทฺทสฺส วิสยํ ทสฺเสติฯ เอเกน สพฺพสงฺคโหติ เอตฺถ เอโก นาม โก, สพฺพานิ นาม กานีติ อาห ‘‘ยสฺส สิยา’’ติอาทิฯ ‘‘นิทานุทฺเทเสนา’’ติ อิมินา เอกสฺส สรูปํ ทสฺเสติฯ ‘‘สิกฺขาปทานญฺจ ปาติโมกฺขุทฺเทสานญฺจา’’ติ อิเมหิ ปเทหิ สพฺพสรูปํ ทสฺเสติฯ สงฺคห สทฺเทน กมฺมฉฏฺฐีสมาโสฯ

‘‘วชฺชปฏิจฺฉาทิกายา’’ติอาทินา ทฺเว ทุฏฺฐุลฺลจฺฉาทนาติ เอตฺถ ทฺวินฺนํ สรูปํ ทสฺเสติฯ

‘‘ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา’’ติอาทินา คามนฺตเร จตสฺโสติ เอตฺถ จตสฺสนฺนํ สรูปํ ทสฺเสติฯ ปุน ‘‘ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา’’ติอาทินา เจตสฺสา นทิปารปจฺจยาติ เอตฺถ จตสฺสนฺนเมว สรูปํ ทสฺเสติฯ ‘‘จีวรทาเน ปาจิตฺติย’’นฺติ อิมินา ปาจิตฺติยภาเวน สทิสตฺตา สงฺขฺยาวิเสโส น กาตพฺโพติ ทสฺเสติฯ

(2) เทสนาคามินิยาทิวณฺณนา

[475] เอเกตฺถาติ เอตฺถสทฺโท สาสนวิสโยฯ

เอกสิกฺขาปทมฺปิ นตฺถีติ ปิสทฺโท พหุสิกฺขาปทานิ ปน ปเควาติ จ อาปตฺติ ปน ปเควาติ จ อาปตฺตีปิ นตฺถีติ จ อตฺถํ ทสฺเสติฯ

‘‘สกเลปิ วินเย’’ติ อิมินา ทฺเวตฺถาติ ปาเฐ เอตฺถสทฺทสฺส วิสยํ ทสฺเสติฯ อุภินฺนนฺติ ภิกฺขุภิกฺขุนีนํฯ อญฺญถา ปน กิตฺตกา ปฐมาปตฺติกาติ อาห ‘‘อิตรถา ปนา’’ติอาทิฯ ตตฺถ อิตรถาติ ปญฺญตฺติโต อญฺเญน ปกาเรนฯ กมฺมญฺจาติ กมฺมญตฺติ จฯ กมฺมปาทิกา จาติ กมฺมปาทญตฺติ จฯ นวสุ ฐาเนสูติ โอสารณาทีสุ นวสุ ฐาเนสุฯ ทฺวีสูติ ญตฺติทุติย, ญตฺติจตุตฺถกมฺเมสุฯ

วชฺชปฏิจฺฉาทิกาย ปาราชิกํ, อุกฺขิตฺตานุวตฺติกาย ปาราชิกํ, อฏฺฐวตฺถุกาย ปาราชิกนฺติ อิติ อิเม ตโยติ โยชนาฯ การณภูเตนาติ เหตุภูเตน, ‘‘กรณภูเตนา’’ติปิ ปาโฐ, สาธกตมสตฺติภูเตนาติ อตฺโถฯ

เตสนฺติ อทฺธานหีนาทีนํฯ เอตฺถาติ ‘‘ตโย ปุคฺคลา น อุปสมฺปาเทตพฺพา’’ติ ปาเฐ, เอเตสุ องฺคหีนาทีสุ วาฯ โยติ ปุคฺคโลฯ อปริปูโร น ยาจตีติ สมฺพนฺโธฯ มาตุฆาตกาทโย กรณทุกฺกฏกา จาติ โยชนาฯ ตตฺถาติ เตสุ ญตฺติกปฺปนาทีสุฯ ญตฺติกปฺปนาติ ญตฺติวิธิฯ วิปฺปกตปจฺจตฺตนฺติ วิปฺปกตํ ปจฺจตฺตํฯ อตีตกรณนฺติ อตีตสฺส กรณํฯ วิตฺถาเรนฺโต อาห ‘‘วตฺถุสมฺปนฺนํ หี’’ติอาทิฯ ตโย กมฺมาน สงฺคหาติ เอตฺถ ฉนฺทเภทรกฺขนตฺถาย นกาเร นิคฺคหิตโลโปฯ นาสิตกาติ นาเสตพฺพา ปุคฺคลา, นาสิตพฺพาติ นาสิตา, นาสิตา เอว นาสิตกาฯ ติณฺณํ ชนานนฺติ ติณฺณํ อุปสมฺปทาเปกฺขชนานํ เอกูปชฺฌาเยน นานาจริเยน หุตฺวาติ โยชนาฯ เอกานุสฺสาวนาติ เอกโต อนุสฺสาวนาฯ